زندگی و تحصیلات

پرویز شهریاری دهقان‌زاده‌ای زرتشتی بود که در دومین روز آذرماه 1305 در محله دولت‌خانه کرمان به دنیا آمد. دولت‌خانه برخلاف نامش محله فقیرنشین بود. پدرش در اواخر عمر به خاطر درگیری با اربابش از کار بی‌کار شد و لاجرم به کارخانه ریسندگی خورشید که در همان منطقه واقع بود رفت و به کار مشغول شد. ماجرایی که به عقیده پرویز شهریاری به مرگ پدرش منتهی شد. پرویز آن زمان 12 سال بیشتر نداشت و با مرگ پدر زندگی سخت آنان سخت‌تر از پیش شده بود و باید برای گذران زندگی همگی کار می‌کردند. مادرشان گلستان خانوم در خانه نخ‌ریسی می‌کرد.

پرویز و برادرانش روزهای تعطیل و تابستان‌ها کار بنایی می‌کردند و روزهای دیگر بعد از آمدن از مدرسه به بیرون شهر می‌رفتند تا با جمع‌آوری بُته و ... سوخت خانه را تهیه کنند. در چنین شرایطی اما تمامی فرزندان تحصیلات خود را ادامه دادند. موضوعی که شهریاری آن را مدیون و مرهون منش مادر می‌داند.

تا سال سوم دبیرستان نظام قدیم را دبیرستان ایرانشهر گذراند و معلمی را نیز از‌‌ همان سال سوم دبیرستان در 15 سالگی با تدریس حساب و هندسه آغاز کرد. کاری که تا پایان عمر با وجود همه فراز و نشیب‌های زندگی‌اش هرگز حتی لحظه‌ای از آن جدا نشد.

این دوره از زندگی او همزمان بود با سال‌های جنگ جهانی دوم. گرچه ایران در جنگ بی‌طرف بود و هنوز اندک زمانی به آغاز اشغال مانده بود اما همان زمان هم زندگی مردم فقیر روز به روز دشوارتر می‌شد. شهریاری بعد از پایان دوره اول دبیرستان به دانشسرای مقدماتی کرمان رفت. در سال 1323 دوره دانشسرای مقدماتی را به پایان برد اما بجای آموزگاری برای ادامه تحصیل به تهران آمد.

در دانشسرای عالی، نخست به واسطه علاقه وافری که به ادبیات داشت وارد کلاس ادبی شد اما یک ماه بعد به علت شلوغی بیش از حد، به کلاس ریاضی رفت.

شهریاری، سرانجام در سال 1332 لیسانس ریاضی دانشکده‌ علوم و لیسانس دانشسرای عالی را دریافت کرد و با حکم آموزش و پرورش تا خرداد ماه 1333 به تدریس در دبیرستان‌های شیراز پرداخت.

او در تابستان سال 1334 ازدواج کرد که ثمره‌ این ازدواج پنج فرزند بود که تمامی آن‌ها جز فرزند دومشان مرجان که در هشت سالگی در اثر تصادف فوت کرد، به مدارج عالی علمی و تحصیلی دست یافته‌اند. فرزند دوم که پرویز شهریاری به احترام پدرش، نام او را شهریار گذاشت دکترای ریاضیات دارد، فرزند دوم مژده دانش‌آموخته کارگردانی سینما و علوم اجتماعی است، شروین کامپیو‌تر خوانده و توکا فرزند آخر نیز مدارج تحصیلی را در رشته زیست‌شناسی طی کرده است.

شهریاری به علت حضور در فعالیت های سیاسی، شش بار در زمان رژیم پهلوی بین سه ماه تا سه سال زندانی شد. یادگیری زبان روسی و تالیف کتاب ریاضی سال اول دبیرستان از افتخارات او در زمان زندان است. مدتی نیز به صورت مخفیانه زندگی کرد. یکبار نیز در سال 1362 دستگیر شد. او هرگز به بازنشستگی نرسید و تا پایان عمر، درآمدش را از حق التالیف کتبش به دست می آورد. از این رو زندگی او یکی از پر فراز و نشیب ترین زندگی های علمی است.

وی سرانجام در 86 سالگی در روز جمعه 22 اردیبهشت 1391 به علت مشکل تنفسی در بیمارستان جم تهران زندگی را بدرود گفت و در عصر همان روز در آرامگاه قصر فیروزه زرتشتیان واقع در شرق تهران با حضور گروهی از دوستدارانش به خاک سپرده شد.

فعالیت های علمی، خدمات و افتخارات

پرویز شهریاری مسیر ایرانیشهریاری را بسیاری به عنوان استاد ریاضی و نویسنده کتب دانشگاهی می‌شناسند. پر بیراه هم نیست که او با تالیف 110 جلد کتاب و ترجمه و تالیف توامان بیش از 200 عنوان کتاب از پرکار‌ترین نویسندگان و مترجمان ایرانی است اما او علاوه بر این‌ها در ساخت نهادهای علمی هم دستی داشته است.

تاسیس دبیرستان خوارزمی در سال 1339، مدرسه دخترانه مرجان در سال 1340 و مدرسه عالی علوم اراک در سال 1353 از جمله کارهای ارزنده اوست. شهریاری، خود تا سال 1356 در این مدرسه‌ عالی که با کمک دکتر عبدالکریم قریب و دکتر حسین گل‌گلاب راه‌اندازی کرده بود، تدریس کرد.

وی همچنین از سال 1354 تا 1362 مسوولیت نشریه‌های جانبی دانشگاه آزاد و از سال 1356 تا اسفند 1371، انتشار 70 شماره از مجله «آشتی با ریاضیات» و «آشنایی با ریاضیات» و هفت شماره از نشریه‌ «آشنایی با دانش» را برعهده داشت. شهریاری بعد‌ها دبیرستان خوارزمی را به گروه فرهنگی خوارزمی و مدرسه مرجان را به گروه فرهنگی مرجان تبدیل کرد که به عنوان اولین کلاس‌های کنکور در ایران شناخته می‌شوند.

شهریاری، در سال ١٣45 به دلیل سال‌ها فعالیت در ریاضیات، نشان درجه‌ یک علمی را از دکتر ناتل خانلری وزیر وقت آموزش و پرورش دریافت کرد. او همچنین از سال 1342 تا 1349 در کنار فعالیت‌های وسیع آموزشی خود 90 شماره از مجله‌ «سخن علمی و فنی» را منتشر کرد. او از سال 1346 تا 1354 سرپرست دفتر ترویج علوم وزارت آموزش عالی بود و در آن مدت، نشریه‌ای به نام «مسائل دانشگاهی» برای استفاده‌ استادان دانشگاه‌ها منتشر می‌کرد.

شهریاری که در طول حدود 9 دهه عمر خود بیش از 1000 مقاله به رشته تحریر درآورد، در سال 1342 همزمان با تدریس در دانشکده فنی دانشگاه تهران، به تاسیس انتشارات خوارزمی اقدام کرد. نشری که بعد‌ها به یکی از بهترین‌ها در زمینه نشر کتب دانشگاهی تبدیل شد. انتشارات توکا از دیگر یادگارهای شهریاری است که در سال 1353 توسط او تاسیس شد.

سردبیری نشریه‌ «چیستا» نیز از جمله فعالیت‌های علمی و فرهنگی او بود که از شهریور ماه 1360 تا زمان درگذشت، تداوم داشت. علاوه بر این او از سال 1379 تا مهر ماه 1380، 17 شماره از ماهنامه‌ «دانش و مردم» را منتشر کرد.

شهریاری در سال ١٣٨١ از دانشگاه کرمان دکترای افتخاری ریاضیات گرفت و در سال ١٣٨4 به عنوان چهره‌ ماندگار علمی در رشته ریاضیات برگزیده شد. دریافت نشان افتخار ملی از انجمن آثار و مفاخر علمی ایران در سال 1380و دریافت عنوان برترین ریاضیدان زنده ایران در سال ١٣٨7 ازسوی انجمن ریاضی ایران از دیگر افتخارات این اسطوره ریاضی است.

باید اذعان کرد که پرویز شهریاری در آسمان علم و فرهنگ و ریاضیات، تک‌ستاره‌ای درخشان و منحصر بفرد بود. یادش گرامی باد.

کلمات کلیدی مطلب : مقالات | مقالات علمی و آموزشی | مشاهیر و شخصیت ها | زندگی نامه دکتر پرویز شهریاری