در پاسخ به این سوال ، دیدگاه ها و تحلیل های مختلفی از سوی کارشناسان ارائه می شود که هر کدام ، با رویکرد تحلیلی متفاوت ، به معرفی و تبیین مخاطرات تهدید کننده کودکان و نوجوانان می پردازند. سوال این است که از بین گزارش های مختلف ، خانواده ها چگونه می توانند به یک جمع بندی در مورد خطرات تهدید کننده فرزندان شان دست پیدا نمایند.

در این یادداشت ، کوشش خواهم کرد ، تا ضمن ارائه تصویری در این زمینه ، توصیه هایی را به خانواده های محترم و نیز کارشناسان حوزه تعلیم و تربیت ارائه نمایم.

برای ورود به بحث ، لازم است به چند نکته توجه کنیم.

– الف – تعریف و دسته بندی آسیب های اجتماعی : در متون نظری ، آسیب های اجتماعی را آن دسته از پدیده هایی می دانند که هم از نظر عینی و هم از نظر ذهنی ، مغایر با مهم ترین ارزش های جامعه بوده و به کیفیت زندگی مردم آن جامعه لطمه می زند و جامعه برای حل ، کنترل یا مدیریت آن اتفاق نظر دارد. همانطور که در تعریف ملاحظه می شود ، چند متغیر کلیدی ، شاخص سنجش آسیب های اجتماعی هستند و از طریق آن ها ، پدیده های اجتماعی ،‌ ممکن است در قالب آسیب های اجتماعی قرار بگیرند و دسته بندی شوند.

– ب – نحوه تحلیل آسیب های اجتماعی : آسیب شناسان اجتماعی و پژوهشگران حوزه های مختلف ، در تحلیل آسیب های اجتماعی و عوامل بروز و شکل گیری آن ها ، به عوامل و زمینه های گوناگون روانی ، اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی توجه می کنند که می تواند طیفی را از زمینه ها و اختلال های روانی و فردی تا متغیرهای مربوط به جمعیت ، محرومیت های اقتصادی و نیز سبک زندگی شامل شود.

آسیب های اجتماعی ، علاوه بر متغیرهای سبب ساز ، می تواند ناشی از عوامل محیطی و کالبدی هم باشد که بطور مشخص باید آن ها را از زمینه های فردی ، اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی ، تفکیک نمود. عواملی چون محیط های مخاطره آمیز ، از جمله این عوامل می باشند.

– ج – الگوهای خطرپذیری : یکی دیگر از نکات کلیدی در شناخت آسیب های اجتماعی ، مربوط به الگوهای خطرپذیری است. به این معنا که متغیرهایی چون سن و جنسیت ، می تواند در وضعیت و سطح خطرپذیری فرد موثر باشد. توضیح ساده تر این است که بعنوان مثال ، ممکن است افراد ، بر حسب این که در چه گروه سنی هستند ، به نوع خاصی از آسیب های اجتماعی ، گرایش پیدا کنند و یا دچار شوند.

حال با این مقدمه ، لازم است ، برخی از باورهای کلیشه ای در مورد آسیب های اجتماعی را تصحیح کنیم. کلیشه هایی که ممکن است در شناخت آسیب های اجتماعی ، ما را دچار اشتباه نمایند.

– آسیب های اجتماعی ، دست کم به شکلی که امروز در قالب پدیده های گوناگون ، خود را نشان می دهند ، لزوما همچون گذشته واجد همه خصوصیات آشکار مربوط به تعریف آسیب های اجتماعی نیستند. بعنوان مثال ، یک پدیده اجتماعی ، آسیب زا و مخاطره آمیز است ، اما ممکن است به شکل خفیفی و در قالب رفتارهای تفریحی و سرگرم کننده خود را نشان دهد و به همین دلیل نیز ممکن است جلب توجه نکند. بنابراین ، یکی از قدم های مهم این است که به یاد داشته باشیم که لزوما با تعاریف کلاسیک نمی توان آسیب های اجتماعی را شناخت و دسته بندی نمود. پدیده های اجتماعی ، امروز بدلیل چند لایه بودن ، بسیاری از مرزها ، تعاریف و سبب شناسی ها را تغییر داده اند.

– آسیب های اجتماعی ، بر خلاف برداشت های رایج ، این گونه نیست که تنها ناشی از وجود زمینه ها و متغیرهای سبب ساز در بین افراد ، خانواده ها و محیط های مخاطره آمیز باشد. چه بسیار خطراتی که بدلیل ناآگاهی ، تاثیرپذیری از همسالان و رسانه ها و یا از درون رفتارهای فراغتی ، فرد را تهدید نمایند.

با توجه به آنچه گفته شد ، اکنون سوال این است که خانواده ها ، بیشتر باید نگران چه خطراتی باشند؟

در پاسخ به این سوال ، باید بگویم که اگرچه ضروری است خانواده ها به همه آسیب های اجتماعی و خطراتی که ممکن است فرزندان شان را تهدید کند ، توجه نمایند ، اما آنچه که در گروه سنی کودکان و نوجوانان ، به توجه ویژه ای نیاز دارد ، رفتارهای پرخطر است. رفتارهای پرخطر که خود را در قالب گرایش به رفتارهایی همچون مصرف دخانیات و پدیده های مشابه نشان می دهند ، به دلایل زیر از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند:- ویژگی تفریحی و سرگرم کننده دارند و با رفتارهای فراغتی نوجوانان در هم تنیده اند.

– به نوعی با روحیه کنجکاوی و ماجراجویی نوجوانان ارتباط دارند.

– با هیجان خواهی و تغییرات رشدی مربوط به دوره نوجوانی ارتباط دارند.

– با گرایش های نوجوانان در زمینه سبک های زندگی و نیز تاثیرپذیری از همسالان ، مرتبط هستند.

در پایان ، توصیه ها و پیشنهادهایی را در مورد مراقبت از فرزندان در برابر رفتارهای پرخطر ، یادآوری می کنم.

– آگاهی خود در مورد ویژگی های رشدی ( جسمی ، روانی و اجتماعی ) فرزندان شان را افزایش دهیم.

– از خطراتی که فرزندان مان را تهدید می کند ، آگاهی داشته باشیم.

– گروه دوستی و همسالان فرزندان شان را بشناسیم و به روابط فرزند خود توجه داشته باشیم.

– توانمندی خود در زمینه مراقبت از کودکان و نوجوانان شان را افزایش دهیم.

– عوامل مخاطره آمیز فرزندان مان را جدی بگیریم.

– به رفتارهای فرزندان مان در زمینه سبک زندگی توجه داشته باشیم. رفتارهای چون ، عضویت در گروه های دوستی ، رفتارهای فراغتی ، استفاده از رسانه ها و کالاهای فرهنگی و سایر رفتارهای مشابه

– و سرانجام این که :

– به خاطره داشته باشیم که بسیاری از رفتارهای پرخطر و در نتیجه آسیب های اجتماعی ، ممکن است به دلایلی که ما آن ها را ساده و کوچک می دانستیم ، فرزندان ما را تهدید کنند.

 

نویسنده مطلب : نادر منصورکیایی

منبع دریافت این مطلب : سایت خبری فانوس