رفتار پرخاشگرانه در کودکان

معمولا کودکان بین 2 تا 6 سال سن دارند که شروع به کتک زدن دیگران می‌کنند و این افراد شامل کسانی است که با درخواست‌های کودک مخالفت کرده و از آن سرباز می‌زنند، از جمله والدینشان.

نکته قابل تامل این است که این نوع رفتار در کودکان تا 6 سالگی طبیعی و شایع است اما بعد از 6 سالگی، کودک از نظر روند تکاملی به درجه‌ای می‌رسد که می‌تواند حرکت‌های خود برای زدن، گاز گرفتن و لگدزدن را کنترل و از انجام آن خودداری کند.

یک کودک احتمالا در سنین 2 تا 6 سالگی نمی‌تواند کنترل کاملی بر رفتار خود داشته باشد؛ بنابراین این وظیفه ما است که بدانیم چرا کودکان دیگران را می‌زنند و دلایل آن چیست.

ناکامی و عصبانیت

عصبانیت رایج‌ترین مشکل بچه‌ها است. این عصبانیت درواقع نشانه ناکامی کودک به علت عدم توانایی او در کنترل محیط پیرامون او است. اتفاقی رخ می‌دهد که فرزند شما را اذیت می‌کند. به‌عنوان مثال او می‌خواهد کاری را انجام بدهد ولی شما مانع او می‌شوید.

با توجه به اینکه فرزند شما نوپاست، هرچند احساسات او قوی است، ولی ابزار کافی برای ابراز ناامیدی خود به روش مناسبی را ندارد. این مسئله او را سرخورده کرده و عصبانی می‌کند. درنتیجه او با تنها وسیله‌ای که در اختیار دارد به شما حمله می‌کند یعنی با کتک زدن.

ناتوانی در برقراری ارتباط

یکی از دلایلی که سبب شده دوساله‌ها را کودکانی وحشتناک بخوانند این است که بچه‌های دوساله خواسته‌ها و آرزوهای بسیار قوی دارند، اما مهارت لازم برای منتقل کردن این خواسته‌ها به دیگران را ندارند و چون مهارت‌های زبانی و کلامی برای بیان خود ندارند، با وسایل دیگری این کار را انجام می‌دهند: با قهر، سر و صدا به پاکردن و زدن دیگران.

به‌عنوان مثال: کودکتان می‌خواهد کاری را انجام دهد و شما او را منع می‌کنید. او خیلی از شما رنجیده و می‌خواهد به شما بگوید: مادر عزیزم، پدر مهربانم وقتی شما من را از کشف محیط اطرافم منع می‌کنی، احساس زندانی بودن و محدودیت می‌کنم. اگر با روح و روان کودکتان مشورت کنید، به شما خواهد گفت که من نیاز دارم راجع به جهان همه چیز را یاد بگیرم و در پیچیدگی هایش کندوکاو کنم.

به این ترتیب می‌توانم رشد خردمندانه‌ای داشته باشم. بدون شک تو دوست نداری جلوی رشد من را بگیری. پس لطفا برو عقب و اجازه بده ببینم وقتی چنگال را در سوراخ پریز برق فرو می‌کنم، چه اتفاقی می‌افتد؟!

کودکان نو پا نمی‌توانند این‌گونه صحبت کنند، ولی اگر می‌توانستند، حتما چنین جملاتی را بیان می‌کردند! در عوض آن‌ها با وسیله‌ای که در اختیار دارند یعنی قشقرق، داد و فریاد و کتک زدن، حرف خود را بیان می‌کنند.

مواقع فشار

کودکانی که با مشکلات تکاملی مواجه می‌شوند و تحت فشار قرار می‌گیرند، به دفعات وارد مراحل پرخاشگری می‌شوند زیرا آن‌ها انرژی لازم برای کنترل خود را ندارند. درنتیجه این کودکان بیشتر به کتک زدن رو می‌آورند.

نیاز به کنترل کردن

همه ما نیاز داریم حس کنیم کنترل محیط پیرامون خود را در دست داریم و کودکان نیز همین‌طور هستند. با این حال کودک شما نسبت به آنچه برایش اتفاق می‌افتد، کنترل کافی ندارد. اغلب کتک زدن راهی است که کودک شما در تلاش برای کنترل یک گوشه از جهان خودش در پیش گرفته است و خودش را به این شکل اثبات می‌کند.

جلب توجه

توجه والدین یکی از نیازهای اساسی کودک است. معمولا او ترجیح می‌دهد از راه های مثبت یعنی با انجام دادن کارهای خوب توجه دیگران را جلب کند؛ اما در قبال انجام کار خوب تشویق نشود و یا به اندازه کافی نباشد و کودک مورد بی‌توجهی قرار بگیرد، برای او حتی واکنش منفی نسبت به کار خوبش بهتر از هیچ است.

کودکی که مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد ممکن است پس از مدتی به این نتیجه برسد که اگر جنگ و دعوا راه بیندازد و دیگران را کتک بزند، در مرکز توجه دیگران قرار خواهد گرفت.

اگر شما به کودکی که شما را می‌زند واکنش پررنگی نشان دهید امکان دارد این رفتار شما در آینده باعث بروز مشکلات دیگری شود. پاسخ شدید به رفتار منفی، کودک را تشویق می‌کند که رفتار بد را ادامه دهد.

بنابراین به والدین توصیه می‌کنیم وقت زیادی را صرف پرورش توجه مثبت کنند و به عبارتی دیگر کودک را برای کارهای خوبش، با روش‌های گوناگون تشویق کنند. (تشویق کلامی، لمس کردن شانه یا سر، خندیدن، صرف وقت برای گفتگو، بازی کردن با کودک، جایزه‌های کوچک، همه می‌توانند به‌نوعی تشویق باشند.)

آزمایش قوانین و محدودیت‌ها

این علت، درباره کتک زدن علت شایع نیست، اما گاهی کودکان از قوانین سرپیچی می‌کنند تا قدرت قانون و حریم محدودیت‌های خود را امتحان کنند.

ممکن است کودک فقط به این علت شما را می‌زند که می‌خواهد بداند چقدر شما در قانون‌گذاری خود پابرجا هستید و آیا می‌تواند پا را از این محدوده فراتر بگذارد؟

چه باید کرد؟

شما می‌توانید به کودکتان کمک کنید تا از راه‌های دیگری برای بیان احساساتش استفاده کند. شاید بتوانید با قرار دادن وسیله‌ای مناسب (مثلا بالش) میل او به زدن را تغییر دهید. حتی شاید گاهی لازم باشد به کودک اجازه بدهید برای فروکش کردن خشم خودش عروسکی را گاز بگیرد.

این روش زمانی کارساز است که کودک شما بزرگ‌تر باشد. بعد از پایان بحران یعنی زمانی که کودکتان آرام شد، می‌توانید دوباره ماجرا را مرور کنید و درباره آن صحبت کنید.

فهرستی از کارهایی که به آرام شدن او در مواقعی که خشمگین است کمک می‌کند، (مثلا وقتی که شما به او دستوری مخالف علاقه‌اش دهید) تهیه کنید. وقتی دوباره مشکل شروع شد، به صحبت‌های قبلی خود اشاره کنید: تو دوباره عصبانی شده‌ای، یادت هست که باهم چه قراری گذاشتیم؟ تو خودت گفتی که آن را بنویسیم، قرار شد وقتی عصبانی شدی به جای دیگران به بالش مشت بزنی.

برقراری ارتباط کلامی را به او یاد بدهید

برای کودک لازم و مفید است که بیاموزد و بتواند از کلماتی برای ابراز احساسات منفی‌اش استفاده کند. به کودک بیاموزید که در زمان لازم بگوید: من الان واقعا عصبانی هستم. وقتی کودک بتواند احساسات خود را مستقیما و مثل افراد بزرگ‌سال به زبان بیاورد، کتک زدن به‌مرور زمان متوقف می‌شود.

احساسات کودکتان را تایید کنید

کودک می‌زند چون از انتقال احساسات خود به شما ناتوان است. وقتی شما بر احساسات کودکتان واقف باشید و آن را تایید کنید، دلیلی برای کتک زدن وجود نخواهد داشت.

به‌عنوان مثال بگویید: احتمالا به خاطر اینکه اجازه این کار را به تو نداده‌ام ناراحتی! با بیان این جمله به او می‌فهمانید که احساس او را درک می‌کنید و به او حق می‌دهید که خشمگین باشد و این کاملا طبیعی است. شما با این روش به او نشان می‌دهید که با راهی غیر از زدن هم می‌توان احساسات را بیان کرد.

به او یاد بدهید که کتک زدن کار درستی نیست

حتی اگر کودکتان بزرگ نشده باشد، باید بداند که رفتار پرخاشگرانه، درست نیست. کودکان خودشان نمی‌دانند چه‌کاری اشتباه است و این را باید به آن‌ها یاد داد.

وقتی کودک سعی در زدن دارد، دستانش را بگیرید، در چشمان او نگاه کنید و محکم (اما بدون عصبانیت) بگویید: شما اجازه نداری مامان را بزنی.

داستان‌های کودکانه‌ای که موضوع آن‌ها گفتگو را به‌جای زدن، پیشنهاد می‌کند، ابزار مناسبی برای آموزش این موضوع است.

یک روز کامل کودک خود را تحت نظر قرار دهید. آیا در ساعات مشخصی در روز رفتار پرخاشگرانه او تشدید می‌شود؟ اگر کودک شما بعد از مدرسه، کنترل خود را از دست می‌دهد ممکن است گرسنه باشد. میان وعده‌های مناسب مثل آجیل، سبزیجات و میوه‌ها می‌توانند جلوی این مشکل را حل کند.

آیا کودک شما وقتی بیش از حد خسته است کتک می‌زند؟ در این صورت زمان خلوت (زمان مشخصی مثلا 2 تا 5 دقیقه کودک باید در یک مکان مشخص بدون حرکت و حرفی، بنشیند و کسی به او توجه نکند) می‌تواند کمک کند. اگر شما به آنچه در پیرامون فرزندتان رخ می‌دهد توجه کنید، به آسانی می‌توانید راه حل مناسبی برای رفتار خشن او پیدا کنید.

نقش الگو را به درستی اجرا کنید

نمی‌خواهیم در مورد اینکه تنبیه بدنی برای کودک خوب است یا نه بحث کنیم. ولی باید بدانید که کودکان اگر مشاهده کنند که والدین آن‌ها تنبیه بدنی می‌کنند، آن‌ها نیز تمایل بیشتری به زدن خواهند داشت. اگر شما نگران رفتار خشن و پرخاشگری کودکتان هستید، نباید به او اجازه دهید شما را در حال کتک زدن حتی به‌عنوان تنبیه ببیند.

نمایش فیلم‌های خشن را متوقف کنید

به کودک اجازه دیدن فیلم‌ها و برنامه‌های خشن که سرشار از صحنه‌ها و دیالوگ‌های خشن است را ندهید. همچنین باید کودک را از استفاده بازی‌های خشن ویدئویی و کامپیوتری منع کرد.

نتیجه‌گیری

در مورد بیشتر کودکان، رفتار وحشیانه و خشن، تنها یک مرحله است که دیر یا زود از آن خارج می‌شوند. وظیفه شما این است که علت کتک زدن و پرخاشگری کودک خود را بیابید و سپس راه‌های بهتری برای ابراز احساسات به او بیاموزید.

 

منبع دریافت این مطلب : من و فرزندم